زمانی که اتومبیل هنوز اختراع نشده بود و زندگی ماشینی گسترش پیدا نکرده بود، معابر داخل شهرها صرفاً بعنوان معبری برای عبور و مرور افراد پیاده، سواره، گاری و درشکه و بر اساس شرایط و فضای شهرهای قدیمی تعبیه میشد که اصولا فاقد مولفه‌های استاندارد بوده در طول زمان دستخوش تغییر و تحول می شد.

اما با راه یافتن اتومبیل‌ها به معابر شهری و به دنبال آن ایجاد خطرات و تصادفات متعدد رانندگی بین اتومبیل و عابران، لزوم احداث خطوط جداگانه برای سواره و پیاده احساس شده و در بسیاری از شهرهای کشورهای پیشرفته، پیاده رو ها احداث شدند. هر چند قبل از آن در بسیاری از شهرهای بزرگ، این مسیرها قبل تر ها برای جداسازی مسیر درشکه‌ها و معابر ایجاد شده بود ولی بعد از همه گیر شدن اتومبیل، پیاده روها نیز در تمامی خیابان‌های شهرهای بزرگ و کوچک دنیا به رسمیت شناخته شده و اجرا شدند و در حال حاضر ساخت پیاده روها  جزو اصول شهرسازی بوده و از استانداردهای مشخصی پیروی می کند که باید مو به مو توسط شهرداری‌ها رعایت و اجرا شوند!

شهر خلخال (هیرو) از دیرباز شامل محلات مرکزی شهر بود که شامل : آشاغی کوچه، یوخاری کوچه، قاضیلر، داش کسن، اِشنه کوچه، قالاباشی، پوش دیبی، کَروَریش و ... که با مرکزیت بازار و راسته بازار به هم متصل بودند و معابری با عرض نسبتا کم، محلات اصلی و قدیمی هیرو را به هم متصل می کرد که نظم و انظباط ظاهری و بصری در آنها نیز مشاهده نمیشد. تا اینکه در اواخر دهه ۳۰ شمسی چند خیابان در هیرو ایجاد شد که شامل خیابان‌های کارگر جنوبی و شمالی کنونی (یکسره) بعلت وجود ساختمان فرمانداری و خیابان طالقانی کنونی (باغ ملی سابق) که دبستان ناصری، دبیرستان سمیه و ساختمان قدیمی شهربانی را در خود جای داده بود. در دهه ۴۰ باغ ملی بعنوان اصلی ترین معبر هیرو و محل گشت و گذار و تفریح و پیاده روی مردم و جوانان شهر بود، از اجرای موسیقی زنده گرفته تا سرو بستنی، چای، قهوه و تنقلات در این محل؛ با اینکه در این سالها پیاده رو‌ها بصورت باریک در برخی خیابان‌ها ایجاد شده بود ولی مردم باز هم از خود خیابان برای پیاده روی استفاده می کردند، چون تردد اتومبیل در سطح شهر بسیار کم بود.

احداث خیابان امام خمینی بعنوان خیابان اصلی شهر و فلکه میدان آزادی از سال 1344 آغاز شده و اواخر سال 45 به اتمام رسیده و در سال 1346 افتتاح شد. برای این خیابان، عرض مناسب و پیاده رو با استانداردهای روز در نظر گرفته شده بود و زمان زیادی طول نکشید که تبدیل به اصلی ترین و پر رونق ترین خیابان شهر شد. این خیابان در بدو تاسیس، به تصور برخی شهروندان بسیار عریض طراحی شده بود و برخی ها آنرا ضروری نمی دانستند، حال آنکه با گذشت زمان و در حال حاضر که با انبوه اتومبیل‌ها در سطح شهر مواجه هستیم، نه تنها اقدام طراحان وقت آنرا می‌توان تحسین کرد و چه بسا آرزو میکردیم ای کاش عرض خیابان را از این هم بیشتر در نظر می گرفتند و یا حتی آنرا بصورت بلوار می ساختند.
لازم به ذکر است که قبل از احداث خیابان اصلی شهر، معبر کم عرضی از خیابان کارگر (میدان آزادی کنونی) تا ابتدای کوچه مهدیه وجود داشت و از آنجا تا کنار رودخانه نورعلی چایی هیچ معبری نبود و از آن طرف هم، از کنار رودخانه و داروخانه دکتر صالحی تا میدان معلم (بوزخانا)، کلاً باغات آقایان صباحی بود که با احداث خیابان اصلی شهر، آن باغات تخریب شد.

با این مقدمه کوتاه مشخص است که طی دهه های گذشته، بنا به دلایل متعدد و از جمله کم بودن تعداد اتومبیل‌ها در سطح شهر، اهمیت و لزوم توجه ویژه به پیاده‌رو ها و پیاده رو سازی  مورد عنایت جدی قرار نگرفته است و شاهد هستیم که در خیابان‌های اصلی و فرعی که طی ۵۰ سال اخیر ساخته شده اند بحث پیاده رو سازی در هیرو زیاد جدی گرفته نشده است. حتی در بسیاری از کوچه ها بحث شیب بندی و جوب کشی هم مورد توجه نبوده و کوچه ها و خیابان‌ها صرفاً در حد قطعه بندی زمینها و دسترسی زمین‌ها و ساختمانهای مسکونی از طریق این کوچه ها به خیابان‌های فرعی و اصلی طراحی شده‌اند. با این حال شاهد هستیم، در بسیاری از معابری که حریم و حدود پیاده رو هم مشخص شده، بعلت عدم رسیدگی و بسترسازی اصولی، پیاده رو ها قابل استفاده توسط شهروندان نیستند و یا حتی در برخی مناطق شهر، ادارات، سازمان‌ها یا برخی نهادها، این معابر عمومی را با قرار دادن علائم و موانع تسخیر کرده اند و همه اینها دست به دست هم داده است تا اهالی و شهروندان خلخال از داشتن پیاده‌‌رو های ایمن و مناسب محروم باشند.

و اما چندین سال است که با رشد چشمگیر اتومبیل‌های شخصی و به تبع آن در معابر شهری مواجه هستیم. خیابان‌ها چه اصلی و چه فرعی، گنجایش و ظرفیت عبور و مرور همزمان اتومبیل‌ها و پیاده ها را ندارند و خطرات جانی، هر آن شهروندان را تهدید می‌کند. لذا لازم است مسئولین شهری علی الخصوص اعضای محترم شورای شهر و شهرداری خلخال، طرح و اقدام ویژه ای را در مورد پیاده رو‌های خلخال آغاز کنند. برای بهبود وضعیت توسعه‌ای خلخال، نیازمند ساماندهی همه پیاده‌رو ها در تمامی معابر اصلی و فرعی شهر هستیم. پیاده رو ها علاوه بر ساماندهی وضعیت تردد درون شهری، شرایط ایجاد فضاهای سبز و درختکاری و حتی برخی کاربری های جانبی را برقرار می کنند و علاوه بر ایجاد ظاهر بصری و منظری مورد قبول برای شهرها، فضایی را برای برقراری ارتباطات و مناسبات اجتماعی را فراهم می نمایند و بخاطر همین است که برخی صاحب نظران گفته اند: "می‌توان وضعیت پیاده‌روهای یک شهر را به عنوان یک شاخص از وضعیت تمدن در آنجا دانست." و اگر ما مدعی داشتن شهری متمدن، با فرهنگ و گردشگر پذیر هستیم، پیاده روها و چه بسا پیاده‌راه ها از جمله مواردی هستند که باید به جد مورد توجه هم مسئولین و هم مردم قرار گیرند.

برخی خیابان‌ها و بلوارهای ما دارای پیاده‌روهای عریض و بسیار مناسب هستند که با کمی برنامه ریزی و رسیدگی میتوانند قسمتی از شریان و جریان زندگی اجتماعی شهری را در خود جای دهند. ایجاد فضای سبز، تعبیه نیمکت، برقراری رستوران‌های خیابانی و تصویب اجازه استفاده برخی اصناف و مشاغل از فضاهای پیاده‌روها توسط شورای شهر و رونق بخشیدن به مراودات اجتماعی و حتی راه اندازی مسیر دوچرخه رو از جمله حداقل کارهایی است که در برخی پیاده‌روهای خلخال از جمله بلوار ۱۷ شهریور، بلوار یادگاران امام یا خیابان ولیعصر، قابلیت اجرا دارد.

آزادسازی حریم پیاده‌رو‌ها، بسترسازی، زیباسازی، درختکاری و ایجاد فضای سبز و ساماندهی مشاغل مزاحم و ... از جمله اقدامات اساسی هستند که لازم است شهرداری درخصوص پیاده رو‌های موجود انجام دهد. از طرفی لازم است در ساخت و سازهای جدید هیچ خیابان و کوچه ای بدون پیاده رو احداث نشود، همچنانکه طبق استانداردهای شهرسازی، حتما چنین اقداماتی باید در دستور کار شهرداری‌ها قرار داشته باشد.

سخن پایانی اینکه زندگی ماشینی، کل فضای شهری را به تسخیر خود در آورده است و فضا را به شدت برای شهروندان و زندگی اجتماعی شهری محدود کرده است. پیاده روهای خلخال در حال حاضر بیش از هر زمان دیگر نیاز به ساماندهی و بهسازی و پویایی دارند و سالهای زیادی در این مورد کوتاهی شده است. در حال حاضر در بسیاری از نقاط دنیا نه تنها ساماندهی پیاده رو ها امری جا افتاده تلقی می شود، بلکه در بسیاری از معابر و خیابان‌های قدیمی و اصلی شهر، کل خیابان به پیاده راه تبدیل شده و عبور و مرور اتومبیل‌ها در آن خیابان ممنوع شده است که نمونه های بسیار موفقی از این گونه پیاده راه‌ها در شهرهای تهران (بازار تهران) تبریز (خیابان تربیت) و رشت به انجام رسیده است. در شهر خلخال نیز بافت قدیمی شامل راسته بازار، خیابان کارگر جنوبی، بازار ابوذر بستر بسیار مناسبی برای ایجاد پیاده راه دارند که در مطالب جداگانه ای به تفصیل به آنها خواهیم پرداخت ولی در حال حاضر ساماندهی کل پیاده روهای خلخال اعم از خیابان‌های اصلی و فرعی و سی متری و خیابان ۲۲ بهمن و خیابان شهید رجایی، خیابان ولیعصر، بلوار ۱۷ شهریور، بلوار یادگاران امام  و ... نیازمند توجه ویژه از طرف مسئولین شهری و خود اهالی فهیم خلخال است.

پیاده رو بلوار ۱۷ شهریور که نیاز به بهسازی، طراحی و رفع تصرف ادارات و سازمان‌های دولتی دارد

پیاده رو بلوار ۱۷ شهریور که نیاز به بهسازی و ساماندهی مشاغل مزاحم دارد

پیاده رو بلوار ۱۷ شهریور که نیاز به بهسازی، زیباسازی داشته و لازم است شرایط برای استفاده و عبور و مرور اهالی و مخصوصا افراد ناتوان از پیاده رو‌های شهر فراهم گردد و عابرین پیاده مجبور نباشند با وجود پیاده روهای عریض و اما بی سرو سامان از خیابان برای گذر استفاده کنند.

پیاده رو بلوار ۱۷ شهریور که با کمی همت و رسیدگی از طرف شهرداری و همکاری شهروندان میتواند به محیطی زیبا و قابل استفاده برای شهروندان تبدیل شود و چه بسا زمینه رونق بخشیدن به این قسمت شهر نیز با ساماندهی پیاده رو ها و راه اندازی انواع رستوران ها و ارائه خدمات گردشگری در پیاده رو‌های این قسمت از شهر می تواند فراهم گردد.

پیاده رو خیابان ولیعصر که نیاز به بهسازی و ساماندهی انواع مشاغل دارد و همانند بلوار ۱۷ شهریور بخاطر عرض مناسب پیاده رو قابلیت اجرای محیط‌های زیبا و مبلمان شهری را دارد. آیا پیاده رو پارکینگ است ؟؟

پیاده رو خیابان ولیعصر، درختان زیبا و کهنسال وسط پیاده‌رو میتواند در زیباسازی و ایجاد مبلمان شهری تاثیر بسیار زیادی داشته باشد و همچنین این پیاده رو ها میتوانند جهت چیدمان میز و صندلی‌های برخی مشاغل از جمله فست فود و اغذیه، کافی شاپ، بستی و آبمیوه و ... مورد استفاده قرار گیرند (البته به شرط تصویب شورای شهر)

پیاده رو خیابان ولیعصر، که البته در کنار تمامی اقداماتی که لازم است شهرداری و شورای شهر انجام دهند، مشارکت و همکاری همه جانبه شهروندان و رعایت اصول شهروندی و عدم پارک خودروها در پیاده رو ها را هم باید به موارد بالا اضافه نمود.

نمونه ای از فضاسازی پیاده روها و استفاده بهینه در شهرهایی که پیاده روهای عریض دارند و به زیبایی شهر نیز کمک می کند.

لینک کوتاه: khalkhalim.com/c6889